Katedra Powszechnej Historii Państwa i Prawa

W najnowszym konkursie Tradycja 1a Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, którego wyniki ogłoszono w dniu 24 sierpnia 2015 r. projekt naukowy „Volumina Constitutionum. Źródła do dziejów parlamentaryzmu polskiego" został zakwalifikowany do realizacji. Kierownikiem projektu jest dr hab. Marcin Kwiecień.

Celem projektu jest dokończenie edycji zbioru źródeł obejmującego całość dorobku ustawodawczego sejmu polskiego od jego powstania aż do czasów Sejmu Czteroletniego, opatrzonego nowoczesnym aparatem naukowym, indeksami: osobowym, nazw miejscowych i rzeczowym. Do chwili obecnej ukazały się trzy tomy, zainspirowanego przez prof. Stanisława Grodziskiego wydawnictwa, każdy zawierający dwa woluminy, a więc łącznie ukazało się sześć tomów, każdy liczący ponad czterysta stron druku Volumina Constitutionum (t. I 1493 - 1549, t. II 1550 – 1609, t. III 1611 – 1640 oraz vol. 1 t. IV).

Wolumin drugi tomu czwartego, przygotowany do druku spoczywa w Wydawnictwie Sejmowym. Celem projektu jest przygotowanie do publikacji trzech tomów po dwa woluminy każdy, obejmujących lata 1669-1768. Dotychczasowe prace nad edycją zbioru wyglądały następująco: tom pierwszy oraz wolumen pierwszy tomu drugiego opracował zespół złożony z profesorów Stanisława Grodziskiego i Wacława Uruszczaka oraz Ireny Dwornickiej, część drugą tomu drugiego przygotował profesor Stanisław Grodziski.

Tom trzeci był efektem pracy Stanisława Grodziskiego, Anny Karabowicz i Marcina Kwietnia, zaś tom czwarty został opracowany przez zespół, który ma realizować przedmiotowy projekt badawczy, składający się z Stanisława Grodziskiego, Krzysztofa Fokta i Marcina Kwietnia.

Dorobek ustawodawczy sejmu staropolskiego, w całości obejmujący okres od XV wieku aż do Sejmu Czteroletniego włącznie, został zebrany i opublikowany drukiem przez Stanisława Konarskiego i Józefa Jędrzeja Załuskiego w wydawnictwie Volumina Legum. Leges, statuta, constitutiones et privilegia Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae. Omniumque provinciarum annexarum, a commitiis visliciae anno 1347 celebratis usque ad ultima regni comitia obejmującym 9 tomów i ukazującym się od 1732 r. Wydawnictwo to niezwykle zasłużone i szeroko wykorzystywane w nauce historycznej, uzupełnione i przedrukowane w drugiej połowie XIX wieku przez Jozafata Ohryzkę, nie odpowiada już dzisiejszym standardom i wymaganiom naukowym.

W latach siedemdziesiątych XX wieku powstał w Polskiej Akademii Nauk projekt, aby wydać to dzieło od nowa, zgodnie z dzisiejszą techniką edytorską i z uwzględnieniem koniecznych korekt. Jednak Polska Akademia Nauk nie była w stanie ponieść kosztów tak obszernej edycji. Wówczas, profesor Stanisław Grodziski, pełniący wówczas funkcję kierownika nowo powstałej Pracowni Wydawnictw Źródłowych przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego (w jej skład wchodzili: Stanisław Grodziski, Wacław Uruszczak i Irena Dwornicka) przedstawił propozycję edytorską, która zyskała aprobatę środowiska historyków prawa. Podjął się edycji, mając gwarancję, iż koszt druku każdego tomu pokryty zostanie przez Wydawnictwo Sejmowe.

W związku z nową koncepcją edytorską wydawcy zdecydowali się na zmianę tytułu zbioru. W klasycznej, lecz także średniowiecznej i nowożytnej łacinie pojęcie ‘lex' oznacza przepis prawny, regułę lub prawidło, „constitutio" zaś ustrój, organizację, ale także i konkretne postanowienie władzy. Volumina Constitutionum to zbiór aktów prawnych związanych z aktywnością prawotwórczą sejmu staropolskiego, z wyłączeniem jednak aktów prawnych dotyczących normalnego zarządu państwem wydawanych na sejmach, które się wówczas odbywały oraz traktatów międzynarodowych (umieszczonych w dziele M. Dogiela Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae). Celem edycji jest więc publikacja możliwie pełnego zbioru uchwał sejmowych określanych przez współczesnych mianem konstytucji i uniwersałów. Przy podejmowaniu decyzji o zakresie aparatu edytorskiego kierowano się zasadą „złotego środka", z jednej strony starano się uniknąć jego nadmiernego rozbudowania (pamiętano o losie wielu niedokończonych serii wydawniczych z Corpus Iuris Polonici O. Balzera na czele), z drugiej zaś zbytniego zredukowania.

Spuścizna I Rzeczypospolitej, której istotną część stanowi dorobek sejmu staropolskiego to część dziedzictwa kulturowego o istotnym znaczeniu dla poczucia tożsamości narodowej. Volumina obejmując całość ustawodawstwa sejmowego zawierają materiał źródłowy o bardzo szerokim zakresie, istotny nie tylko dla historyków prawa i ustroju politycznego ale także kultury, dziejów społecznych czy gospodarczych.

Planowane dzieło ma stanowić podstawowe opracowanie źródłowe użyteczne zarówno dla badaczy dziejów ustroju, studentów historii i prawa oraz szerokich rzesz pasjonatów dziejów ojczystych. Nowa edycja ustawodawstwa parlamentu staropolskiego będzie miała także znaczenie dla szeroko rozumianej kultury politycznej, unaoczniając dorobek sejmu, ale także jego niedostatki i wady. Niewielkie uproszczenie aparatu naukowego ułatwi odbiór tekstu także tym, którzy zawodowo nie parają się historią, lecz chcieliby poznać dorobek sejmu I Rzeczypospolitej.